Lang zal die leven

Project Lang zal die leven
Een voornaamwoord voor iedereen
Status	Completed
Contact	Juerd
Last Update	2020-03-01

Sommige projecten die je op de space doet, hebben weinig met techniek te maken. Maar dit project heb ik vooral op de space gedaan, en dus documenteer ik het even.

Resultaat: https://langzaldieleven.nl/

2016

Al heel lang erger ik me aan "hij of zij" in zinnen. Het is mooi dat mensen proberen om inclusief te zijn, maar het ziet er zo lelijk uit op die manier.

Bij EMFcamp in 2016 raakte ik met een paar mensen in gesprek hierover, en daar stelde iemand het woord "men" voor. Dat werkt, maar ik vind het formeel klinken, en ik weet niet hoe je de vormen "hem/haar" en "zijn/haar" dan moet vormen.

Bij datzelfde gesprek kwam ook ter sprake dat er mensen zijn die het lastig vinden om in een hij- of zij-hokje te moeten zitten, omdat ze geen van beide echt vinden passen. Ik had wel 'ns gehoord van non-binary genderidentiteit, maar nog nooit stilgestaan bij wat dat voor taalgebruik betekent. "Hij/zij" gebruik je omdat je niemand wilt uitsluiten, en dan doe je het (onbedoeld!) alsnog... Maar okay, het gaat om weinig mensen en die zijn 't wel gewend. Dacht ik.

2016-2020

Enfin, dit is jaren in m'n hoofd blijven steken. Waarom heeft het Engels dit wel, en het Nederlands niet? In Engelse zinnen gebruik je heel makkelijk "singular they". Ik heb met het woord "men" geexperimenteerd en voor mij werkte het niet goed. Ik vond online diverse andere voorstellen, zoals "hen", maar dat vond ik pas echt raar klinken. Ik bedacht dingen die op "ij" eindigen, want "hij" en "zij" doen dat ook. Maar als je uitgaat van xij (waarbij x elke letter kan zijn), wordt de bezittelijke vorm dan xijn of xaar? En waarom klinkt elk nieuwe woord zo raar en geforceerd?

Ik ken het risico van het hergebruiken van bestaande woorden: dat leidt vaak tot verwarring. Maar als de betekenis praktisch hetzelfde blijft, dan kan het eigenlijk best. Ik hoorde in de praktijk mensen "die" zeggen, en het viel me op dat "lang zal die leven" voor jongens en voor meisjes wordt gebruikt. Het is ooit als mannelijk woord (mogelijk "hij" → "ie" → "die") begonnen, maar voelt nu neutraal aan. Datzelfde geldt voor "diens": dat was ooit mannelijk, maar wordt steeds meer met een neutrale betekenis gebruikt. Maar het woord is nogal formeel, en toen ik ernaar zocht, vond ik dat er toch nog aardig wat mensen zijn die "diens" opvatten als iets uitsluitend mannelijks, en dat ik niet de enige ben die op school ook de vrouwelijke vorm "dier" geleerd heeft en het ondescheid ook heeft volgehouden.

Er zijn echter meer vormen van het woord "die", zoals het onzijdige "dat", en blijkbaar een totaal in onbruik geraakte vorm "dies". Ja! Dat kan 'm zijn! Vrijwel niemand kent 't woord nog, en als ze 't kennen, dan alleen van de uitdrukking "wat dies meer zij"... alsof iemand dat ooit zegt. Nou ja, ik ken denk ik wel mensen die het zouden zeggen. Maar ook zij hebben vast geen idee waar 't woord vandaan komt. Ik vond online ergens dat 't ook een mannelijke vorm is, maar dat kunnen we voor een woord dat praktisch niet meer gebruikt wordt, best makkelijk negeren.

Voor de voorwerpsvorm leek het me oorspronkelijk logisch om "dien" te gebruiken, bekend van de uitdrukking "met alle gevolgen van dien." Maar dat voelt meteen weer superformeel, en is het wel nodig om hier een aparte vorm voor te hebben? Voor eigennamen en voor dingen gebruiken we ook geen aparte voorwerpsvorm. Dat hoeft ook helemaal niet, want de woordvolgorde maakt de betekenis wel duidelijk. Enfin, "dien" is onnodig complex.

Ik heb lang het voornemen gehad om m'n gedachten een keertje op te schrijven, zodat ik iets heb om naar te verwijzen, en om hopelijk ook andere mensen op het idee te brengen dat het echt makkelijk beter kan dan "hij/zij" met zo'n slash ertussen. Maar ook omdat het pas "echt" aanvoelt als het is gedocumenteerd.

Door de jaren heen heb ik af en toe zelf eens het woord "die" gebruikt op een plek waar dat grammaticaal onjuist lijkt, en heel soms aangedurfd om zelfs "dies" te gebruiken. Geen verbazing, geen verontwaardiging, geen reactie. Mensen snappen blijkbaar gewoon wat ik bedoel.

2020

Ik lees op Facebook dat iemand verbaasd (laten we het daar op houden) is dat op Raku Weekly iedereen als "they" wordt benoemd. Voor de auteur scheelt dat een hoop werk, want die hoeft niet meer na te denken over iemands geslacht. En waarom zou die, het is voor zo'n nieuwsbrief echt totaal irrelevant. Weer kom ik in een gesprek terecht over het gebrek aan zo'n woord in het Nederlands. En weer suggereert iemand een vorm met "ij", in dit geval "lij". Weer kan ik het niet laten om mijn bevindingen over "die" te delen. En weer word ik eraan herinnerd dat ik ooit nog 'ns wat wilde schrijven.

Blijkbaar is ergens in de tussentijd de mooiste domeinnaam voor dit project vrijgekomen: langzaldieleven.nl. Meteen maar even geregistreerd, en de .be ook.

De volgende dag heb ik de site gemaakt op basis van losse stukjes die ik in de afgelopen jaren al had geschreven. Inmiddels zijn er ook allerlei suggesties en verbeteringen in de tekst verwerkt, en ik ben best trots op het resultaat. Het is echter ondanks dat het maar één pagina is, echt een website, geen artikel: er staat geen datum bij, en ik zal er heus nog wel eens aan sleutelen.